مبانی نظری و پیشینه تحقیق حمایت از محیط زیست در مخاصمات

دیوان بین¬المللی دادگستری در بخشی از نظریه مشورتی خود در خصوص مشروعیت کاربرد سلاح¬های هسته¬ای آورده است: «محیط زیست مفهومی انتزاعی نیست بلکه فضائی است که در آن موجودات انسانی زندگی می¬کنند و کیفیت زندگی و سلامتی¬شان از جمله برای نسل-های آینده به آن فضا وابسته است

مشخصات فایل

تعداد صفحات	50
حجم	65 کیلوبایت
فرمت فایل اصلی	doc
دسته بندی	فقه و حقوق اسلامی

توضیحات کامل

عنوان: مبانی نظری و پیشینه تحقیق حمایت از محیط زیست در مخاصمات

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 50

در گفتار اول، محیط زیست، حقوق بینالملل محیط زیست و اصل حفاظت از محیط زیست تبیین میشود.

بند اول – محیط زیست

در این بند، محیط زیست از لحاظ لغوی، اصطلاحی و سپس حقوقی بررسی میشود.

الف- معنای لغوی

«محیط زیست»[1] به لحاظ لغوی از دو واژه «محیط» و «زیست» ترکیب شده است. «محیط» واژه ای عربی بوده و از ریشه «حوط» است و به معنای احاطه کننده، آن چیزی که چیزی را احاطه نموده است؛ اقیانوس را در عربی از آنجهت که آب آن را احاطه نموده است «محیط» میگویند.[2] «زیست» نیز واژهای فارسی و مترادف زندگی و حیات است. بنابراین منظور از آن مجموعه عواملی است که زندگی و حیات را دربرگرفته است. ریشه فعلی آن نیز در زبان فرانسه از دربرگرفتن و «احاطه کردن» است که از قرن دوازدهم میلادی در زبان فرانسه رواج یافته است.[3]

در مجموع، محیط زیست به معنای اجتماعی است که در آن زندگانی و حیات وجود دارد.[4] از اینرو محیط زیست دربرگیرنده کلیه عناصر طبیعی و انسان ساخت میشود که افراد انسانی و حیوانات و یا گیاهان و گونهها را احاطه[5] نموده و یا کلیه عوامل ملموس و غیرملموس که چهارچوبه حیات[6] را تشکیل می دهند.[7]

ریشه واژه محیط زیست در فرانسه، در اصل، از یونان باستان نشأت میگیرد که امروزه معانی متعددی را به خود گرفته است. واژه "virer" از ریشه یونانی "gyros" به معنای چرخش و دور گرفته شده است، در فرانسه قدیم واژه "virer" به "viron" تغییر یافت و با افزودن پیشوند "en" این واژه هم معنا با واژگانی همچون "entourer" و "autour" به معنای پیرامون و اطراف گردید و در طی قرون سیزده تا شانزدهم تبدیل به واژه "environnement" به معنای آنچه فرا میگیرد و احاطه میکند، گردید. این واژه آنگلوساکسونی نخستین بار توسط گلسون[8] در سال 1917 تعریف شد و در سال 1994 مفهوم آن توسط کن[9] بسط و گسترش یافت.[10]

ب- معنای اصطلاحی

به لحاظ اصطلاحی واژه محیط زیست، با مفهوم لغوی آن قرابت نزدیکی دارد. اصطلاحاً محیط زیست دربرگیرنده کلیه عناصر طبیعی و انسانساختی میشود که افراد انسانی و حیوانات و یا گیاهان و گونهها (جاندار و غیر جاندار) را احاطه نموده و یا کلیه عوامل ملموس و غیرملموس که «چهارچوبه حیات» را تشکیل میدهند. [11]

در یک تعریف گفته شده است که منظور از محیط زیست: «مجموعهای از شرایطی است که حول یک فرد یا جامعه را احاطه نموده است و محتوای آن شامل فاکتورهای فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، اجتماعی و فرهنگی است.»[12] لغتنامه فرانسوی روبر نیز محیط زیست را اینگونه تعریف نموده است: «کلیه عوامل طبیعی[13] (فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی) و فرهنگی[14] (اجتماعی) که ارگانیزمهای زنده به ویژه انسان در آن فعالیت مینمایند.» این تعریف تنها شامل عناصر زنده محیط زیست است. محیط زیست در یک تعریف موسع شامل عناصر زنده و غیرزنده نیز میشود. بنابراین از این منظر محیط زیست عبارت است از آن دسته از عواملی که انسان، گیاه و حیوان و جماد (عناصر زنده و غیرزنده) را احاطه کرده، آن را در خود فرو گرفته و با آنها در کنش متقابل قرار دارد. البته در برداشت از محیط زیست باید میان واژگان متعددی نظیر طبیعت، اکولوژی، چهارچوبه زندگی، فضای پیرامونی و اکوسیستم که بعضاً آنها را معادل محیط زیست قرار میدهند تمایز قائل شد. به این صورت که در واقع «اکولوژی»[15] مفهومی اخص از محیط زیست است. طبیعت[16] نزدیکترین مفهوم به محیط زیست است، اما در معنای شایع خود منصرف از محیط زیست مصنوع و انسانساخت است و تنها شامل عناصر و عوامل طبیعی میشود. اکوسیستم[17] نیز مطابق ماده 2 کنوانسیون 1992 تنوع زیستی به مجموعه موجودات زنده و غیرزنده یک محیط گویند که با هم ارتباط دارند. در واقع اکوسیستم به معنی مجموعه پویایی از گیاه، حیوان و میکروارگانیزمها[18] (موجودات ذرهبینی) و محیط پیرامون آنها است که به عنوان یک واحد کارکردی[19] بر یکدیگر اثر میگذارند.[20]

یکی از نویسندگان میگوید: «محیط زیست عبارت است از هوا، آب، خاک، گیاه، جنگل، بیشه، مرتع، دریا، دریاچه، رودخانه، چشمه، آبزیان، حیوانات، کوه، دشت، جلگه، کویر، شهر و یا ده (شامل کوچه، خیابان، ساختمان اعم از تاریخی و عادی و کارخانه) و غیره.»[21]

بعضی دیگر محیط زیست را اینگونه تعریف کردهاند: «واژه محیط زیست از کلمه باستانی فرانسوی (environner) به معنی احاطه کردن گرفته شده است. با کاربرد موسع واژه احاطه، محیط زیست میتواند شامل مجموع شرایط طبیعی، اجتماعی و فرهنگی گردد که بر حیات فرد یا اجتماع اثر میگذارد. پس مشکلات زیست محیطی میتواند شامل گرفتگی ترافیک، جرم و آلودگی صوتی شوند. از نظر جغرافیایی، محیط زیست میتواند برای اشاره به ناحیهای محدود و یا اشاره به کل سیاره از جمله هوا سپهر (جو) و پوش سپهر (ماوراء جو) مورد استفاده قرار گیرد.»[22]

در تعریفی دیگر محیط زیست شامل همه یا بخشی از عناصر تشکیل دهندهی محیط طبیعی اعم از آب، هوا و خاک چه در سطح و چه در عمق در حالت طبیعی یا محیط دستساز انسان است.[23]

الکساندر کیس معتقد است: اصطلاح محیط زیست را میتوان به یک منطقهی محدود یا تمام یک سیاره و حتی به فضای خارجی که آن را احاطه کرده، اطلاق کرد. اصطلاح بیوسفر یا لایهی حیاتی که یونسکو – خصوصاً- آن را به کار میبرد، با یکی از وسیعترین تعریفها مطابقت دارد که عبارت است از: محیط زندگی بشر یا آن بخش از جهان که بنا به دانش کنونی بشر، همه حیات در آن استمرار دارد.[24]

[1]. Environment

[2] . دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ج 13، ص464.

[3] . فهیمی، عزیزالله، مشهدی، علی، حمایت از محیط زیست در مخاصمات مسلحانه از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشردوستانه، انتشارات خرسندی، چاپ اول، 1395، ص 26.

[4] . معین، محمد، فرهنگ معین، چاپ ششم، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1363

[5]. Entourent

[6]. cadre de rie

[7] . مشهدی، علی، ترمینولوژی حقوق محیط زیست، انتشارات خرسندی، تهران، چاپ اول، 1389، ص 212؛ همچنین ر.ک مشهدی، علی، حق بر محیط زیست سالم (الگوی ایرانی – فرانسوی)، چاپ اول، تهران، نشر میزان، 1392، ص41.

[8]. Henry Allen Glesdon

[9]. Stanly Aldair Cain

[10] . یوسفی، زینب، زندی، سیامک، تعهدات زیست محیطی بین المللی، چاپ اول، تهران، انتشارات خرسندی، 1392، ص 20.

[11] . مشهدی، علی، ص 212.

[12] . یوسفی، زینب، زندی، سیامک، ص 27.

[13]. Natural

[14]. Cultural

[15]. Ecology

[16]. Nature

[17]. Ecosystem

[18]. Micro-organism

[19]. Functional unit